Paul Simon neemt dit jaar afscheid van het tourleven. Hij doet dat onder meer met een stop in het Antwerpse Sportpaleis en een goed gevuld songbook met daarin zijn grootste hits. Zowel zijn solocarrière als zijn Simon & Garfunkel-roots zullen aan bod komen. Zoals elk weldenkend mens ben ik trots lid van Team Simon en ben ik van mening dat Art Garfunkels voornaamste bestaansreden de uitvoering was van Simons nummers, en het aantrekken van vrouwelijk schoon (blijkbaar). Ik kijk al uit naar de volgende discussie over dit onderwerp met mijn schoonmoeder (die zich bij Team Garfunkel schaart).
Paul Simon heeft een bijzonder plekje veroverd in mijn platenkast. Het begon voor mij met de plaat ‘Simon and Garfunkel’s Greatest Hits’, een verzamelplaat uit 1972. Twee jaar nadat de samenwerking ontplofte, met dank aan een gevaarlijke cocktail van egotripperij en verlatingsangst – maar dat is een verhaal voor een andere keer. Het bleek dat deze liefde voor de man met belachelijke haartooien en rare hoedjes erfelijk was: Simon & Garfunkel was (een van) de favoriete band van mijn opgroeiende mama. (Het kon nog erger, beeld je in dat ze fan was Herman’s Hermits.)
Een van de nummers die mij het meest bijblijft van deze verzamelplaat is ‘Scarborough Fair/Canticle’. Simon & Garfunkel bouwden hun succes op een folky sound die populair werd ten tijde van hun eerste plaat. Enigszins opportunistisch haakten ze hun karretje aan en werden ze gematigd succesvol met ‘The Sound of Silence’. In Scarborough Fair hoor je deze folkinvloed evenwel beter doorschemeren dan in al hun andere nummers samen.
Folklievend als ik ben, sprak het nummer me meteen aan. Het was pas enige tijd later dat ik ontdekte wat de achterliggende reden was van die aantrekkingskracht. Bleek namelijk dat het lied al enkele jaren overleefde in het iets-minder-dan-collectief geheugen: de oudste versie dateert van (ongeveer) 1670. En ik hou van oude dingen.
Zoals gebruikelijk bij oude muziek, is het erg onduidelijk wat de precieze oorsprong was, wie het eerst schreef en wat de oorspronkelijke tekst juist was. Een van de oudste versies van de tekst vinden we in een reeks kinderballades, getiteld ‘The Elfin Knight’. Het is maar wat je een kinderballade noemt, aangezien het lied gaat over een elf die een jong meisje wil verkrachten als ze er niet in slaagt enkele Herculeaanse taken te volbrengen. Het meisje reageert op haar beurt met een reeks onmogelijke opdrachten voor de elf. De elf faalt en uiteindelijk wordt niemand verkracht. Hoera!
Een kleine variatie op ‘The Elfin Knight’ vind je bij ‘The Cambric Shirt’. De melodie verschilt sterk, terwijl de tekst lichtjes werd aangepast. Peggy Seeger zong in 1957 een versie van het hemdverhaal in op de plaat ‘Matching Songs Of The British Isles And America’. Op dezelfde plaat verscheen eveneens de eerste opgenomen versie van ‘Scarborough Fair’, gezongen door Ewan MacColl, een voormalige mijnwerker. Wie de drie liedjes gaat vergelijken (‘Cambric Shirt’, ‘Elfin Knight’ en ‘Scarborough Fair’), zal merken dat de teksten verbazingwekkend goed overeenkomen, zowel qua thematiek als qua letterlijke woorden, zelfs al verandert de melodie telkens. Het is een ingewikkeld verhaal, maar je mag van mij aannemen dat het geen toeval is.
Goed, we gingen van de elfenridder naar een Cambrisch hemd, maar we zitten nu toch al bij ‘Scarborough Fair’. Martin Carthy, inspiratiebron voor onder meer Bob Dylan, bracht het lied pas echt uit de schaduw der onbekende deuntjes toen hij zijn versie op zijn ‘eponiemische’ plaat zette – dat is een mooie manier om te zeggen dat de plaat simpelweg zijn naam droeg. De tekst bleef dit keer onaangeroerd: eens een nummer wordt opgenomen, wordt het immers haast ondenkbaar om een tekst te gaan aanpassen. Het zou dan niet langer ‘origineel’ zijn, toch?
Het is op dit punt dat Paul Simon het nummer leert kennen. We kennen Simon als een gevierd, geniaal muziektalent, maar als mens was hij zeker niet zonder zijn kleine kantjes. In 1990 werd de groep bijvoorbeeld opgenomen in de Rock ‘n’ Roll Hall of Fame, waar Art zijn best deed om de strijdbijl (toch minstens voor eventjes) te begraven. “Paul is de man die mijn leven het meest verrijkte, met alle liedjes die hij door mij heen liet gaan.” Waarop Simon repliceert: “Arthur en ik zijn het zelden met elkaar eens, maar hij heeft gelijk. Ik heb zijn leven inderdaad veel bijgebracht.” Wat volgt zijn drie prachtige nummers die ze samen zingen, waarna ze de zaal verlaten zonder ook maar één woord te wisselen.
We zien bij ‘Scarborough Fair’ een ander scherp kantje terugkomen van Simon: zonder blozen eigent hij zich het nummer toe. Het verschijnt op de plaat met niemand minder dan Paul Simon en Art Garfunkel als schrijvers en arrangeurs (nu ja, toegegeven: het liedje was technisch gezien al 300 jaar oud, waardoor er niet echt meer sprake was van copyright). Martin Carthy was not amused. We zitten nog steeds in 1966, het derde album van onze twee helden, ‘Parsley, Sage, Rosemary and Thyme’, is net verschenen en het zal nog tot 2000 duren (34 jaar later) eer Carthy en Simon opnieuw door dezelfde deur door passen.
In tegenstelling tot Carthy voegen Simon & Garfunkel evenwel een nieuwe dimensie toe aan het nummer – zo gesteld lijkt het alsof Carthy de enige is in een geschiedenis van 300 jaar die niets speciaals met het nummer heeft gedaan, wat natuurlijk ook overdreven is. Maar goed, Polle en Artie gaan op een bepaald moment in het nummer over in ‘contrapunt’; hierbij zingen (of spelen) twee stemmen binnen eenzelfde harmonieus akkoord, maar wel in andere ritmes.
Voor hun contrapunteuze onderneming gebruiken ze een van Simons oudere sololiedjes: ‘The Side of a Hill’, een prachtig antioorlogsnummer, maar eentje waar je echt naar moet luisteren om het te appreciëren en – eerlijk gezegd – zeker niet een van Simons grootste hits. Ze plukken enkele regels uit het nummer en zetten die als tegenstem onder de tekst van ‘Scarborough Fair’. Het geeft het verhaal meteen een extra betekenis.
De tekst van ‘Scarborough Fair’ kan je namelijk op verschillende manieren interpreteren:
Are you going to Scarborough Fair
Parsley, sage, rosemary and thyme
Remember me to one who lives there
She once was a true love of mine
Tell her to make me a cambric shirt (deep forest green)
Parsley sage rosemary and thyme
Without no seams nor needle work (blankets and bedclothes the child of the mountain)
Then she’ll be a true love of mine (sleeps unaware of the clarion call)
Tell her to find me an acre of land (a sprinkling of leaves)
Parsley, sage, rosemary and thyme (washes the grave with silvery tears)
Between the salt water and the sea strand (A soldier cleans and polishes a gun)
She’ll be a true love of mine
Tell her to reap it with a sickle of leather (War bellows blazing in scarlet battalions)
Parsley sage rosemary and thyme (General order their soldiers to kill)
And gather it all in a bunch of heather (And to fight for a cause they’ve long ago forgotten)
Then she’ll be a true love of mine
Are you going to Scarborough Fair
Parsley, sage, rosemary and thyme
Remember me to one who lives there
She once was a true love of mine
Op het eerste zicht kan je zeggen dat het gaat over een koppel in crisis. Ze houden nog van elkaar, maar de grote afstand tussen beiden (één van hen bedroog de ander vast in een middeleeuwse variant van Temptation Island) maakt dat er iets gebroken is. Zo onherstelbaar dat ze elkaar uitdagen: als jij die onmogelijke taken kan uitvoeren (elfenridder, jeweetwel), dan kunnen ze opnieuw samenkomen. Zij antwoordt, hoogstwaarschijnlijk met een swagger waar ik alleen maar jaloers op kan zijn, dat hij zichzelf eerst maar eens moet bewijzen met een al even onmogelijke lijst opgaven.
De toevoegingen van Simon & Garfunkel tussen haakjes zorgen er echter voor dat we het lied gaan interpreteren volgens die andere populaire theorie: het verhaal gaat plots over een jonge geliefde (m/v/x, maakt niet uit) die een zinloze dood stierf, vermoedelijk vanwege een verdwaalde soldatenkogel. De onmogelijke taken maken dan duidelijk dat ze elkaar nooit meer zullen zien.
(Mocht je je afvragen waar de tussenregel ‘Parsley, Sage, Rosemary and Thyme’ nu juist op slaat: elk van deze kruiden heeft een geneeskrachtige werking. Peterselie (parsley) verdrijft een bittere smaak, bijvoorbeeld die van slechte gevoelens. Salie (sage) brengt kracht en wijsheid – het is niet voor niets dat ze een wijs persoon over de plas een ‘sage’ noemen. Rozemarijn staat symbool voor liefde en trouw, terwijl tijm verwijst naar kracht en moed. Mogelijks vormde deze regel vroeger het recept voor een liefdesdrank.)
Om een lang verhaal kort te maken: er zit meer in dit liedje dan je denkt. Dankzij Simon & Garfunkel zullen we nog jaren kunnen genieten van een Schots liedje dat in de 17e eeuw half-populair was. Hoera ende hoezee. En als je dit verhaal al ingewikkeld vond, moet je maar eens dieper in de geschiedenis duiken van zowel de Elfenridder als Simon & Garfunkel. Het blijft een inspirerende en geweldige groep, maar geraak er vandaag maar eens wijs uit. En middeleeuwen zijn altijd ingewikkeld.
P.s.: Als er iemand me wil vergezellen (echt, niemand?) naar het afscheidsconcert van Paul Simon, laat maar weten. ‘T Is in het Sportpaleis.
Een dag in het leven 